Beeldend kunstenaar én schrijver
Het werk 'Immunomonolith' waarmee Ruben in 2016 de Frans de Wit-prijs won

In 2016 won kunstenaar Ruben Jager de Frans de Wit-prijs met zijn werk ‘Immunomonolith’. Hij was met stomheid geslagen toen hij volkomen onverwacht hoorde dat hij de prijs in de wacht had gesleept. Wat de prijs voor hem en zijn carrière heeft gedaan, vertelt hij in een interview met Jan Dobbe.

Wat deed het met je dat je de prijs won?
‘Ik was overrompeld door het hele proces dat aan de expositie voorafging. Een gespannen periode vol nieuwe, onverwachte uitdagingen. Ik was erg onder de indruk van mijn mede-kunstenaars. Hoewel ik trots was op mijn eigen werk, oogde het in mijn ogen klein en nederig vergeleken met de monumentaliteit die ik om me heen zag. Bij het bekendmaken van de winnaar dacht ik al te weten wie dat zou zijn. 

Ik fluisterde mijn vermoeden tegen de kunstenaar die naast mij zat, en was met stomheid geslagen toen mijn eigen naam even later door de Lutherse Kerk klonk. Mijn eerste woorden voor de microfoon waren dat ik sprakeloos was, maar vervolgens ratelde ik in mijn nervositeit een hele speech naar buiten. Ik voelde me vereerd, en buitenzinnig.’

Was het de eerste prijs die je won?
‘Ik was net afgestudeerd aan de kunstacademie. Ik had sinds mijn afstuderen slechts aan een paar kleinschalige tentoonstellingen deelgenomen, en van prijzen was geen sprake geweest. De Frans de Wit-prijs blijft tot nu toe de enige prijs die ik gewonnen heb, hoewel ik niet kan zeggen op jacht te zijn geweest naar een tweede.’


Ruben over Frans de Wit
'Het werk van Frans de Wit leerde ik kennen tijdens mijn opleiding aan de kunstacademie. In zijn werken lees ik de waarde van materiaal, monumentaliteit en spanningen, die simultaan in contrast maar ook in evenwicht met elkaar bestaan. Het werk Klimwand en Dubbele schijf met trap in Grofpuinheuvel in Spaarnwoude spreekt mij persoonlijk erg aan; het contrast tussen de strakke geometrie van de schijven en de natuurlijk ogende chaos van de puinstapeling vind ik prachtig. Het werk voelt ‘oud’, alsof het daar altijd al heeft bestaan, een overlevering van een ander tijdperk. Dergelijke contrasten en gevoelsindrukken probeer ik in mijn eigen werk ook vorm te geven. 
'Of ik geïnspireerd ben door Frans de Wit? Mijn werken vinden hun oorsprong in verschillende takken van kunst en wetenschap; ze zijn samenraapsels van beelden die ik zie, ideeën waarover ik lees, en kleine mirakels die ik in de natuur tegenkom. Deze komen voor mij bijna allemaal uit op dezelfde vraag, een moeilijk te duiden vraag die zich bezighoudt met het bevragen zelf, en wat die eeuwige zoektocht zegt over onze menselijke identiteit. In het werk van Frans de Wit zie ik zeker interessante ideeën. Ook hecht ik waarde aan de obsessieve creativiteit van de Franse postbode Ferdinand Cheval, die heimelijk een kasteel bouwde, gedreven door maakzucht. Of de excentriciteit van Herman de Vries, die de natuur en de zintuiglijke ervaring voorop stelt. Of de vergankelijke natuurcomposities van Andy Goldsworthy, die patronen van patronen maakt. Zo kan ik nog wel even doorgaan.’

Ruben Jager anno 2023
Wat doet het winnen zo’n prijs voor je als kunstenaar?
‘Het heeft voor mij veel betekend in de eerste jaren van mijn zelfstandig kunstenaarschap. Door de publiciteit begint het balletje van verdere exposities en projecten te rollen. Misschien nog van grotere invloed was de psychologische impact. Het winnen van de prijs gaf mij durf om uitdagingen aan te gaan en buiten mijn comfortzone te stappen. Om een intimiderend project niet als ontmoedigend maar als motiverend te gaan beschouwen.’

Hoe is het verder gegaan met je carrière?
‘Lange tijd ging het mij voor de wind op kunstzinnig vlak. In de nasleep van Beelden in Leiden had ik jarenlang altijd wel een expositie. Ik hoefde enkel “ja” te antwoorden op de e-mails en telefoontjes en zo bleef ik bezig. Geld verdienen met de kunst bleek echter een andere uitdaging. Ik was, en ben nog steeds, slecht in het zakelijke aspect van het kunstenaarschap. Ik was laks in het opsporen van stipendia en dergelijke, en deed weinig om mijzelf verder te profileren. Met een parttime baan voorzag ik in mijn levensbehoeftes, en de kunst werd de invulling van dat leven. Door de coronacrisis viel alles stil. De e-mails en telefoontjes kwamen niet meer, en ik was steeds minder in mijn atelier. Sindsdien ben ik niet meer zo actief als voorheen.’

'Ecce Homo' (2019)
'Beeld 'Sedestilli", voor Beelden in Leiden editie 2017 'Raakvlakken', waarin De Stijl centraal stond

Kun je enkele hoogtepunten tot nu toe noemen?
‘Het is moeilijk om iets te bedenken dat evenzeer een indruk heeft gemaakt als de Frans de Wit-prijs, maar mijn Residency in 2018 bij Galerie Pouloeuff in Naarden en het ontwerpen van een boekcover in 2020 waren voor mij wel enkele hoogtepunten.’

Waar ben je momenteel zoal mee bezig?
‘Sinds de coronacrisis heb ik me iets minder bezig gehouden met de beeldende kunst, en ben ik meer gaan schrijven. Beeldende kunst staat nu voor mij dus op een lager pitje dan voorheen, hoewel ik altijd werk blijf maken en als schrijver mijn creativiteit ook op een andere manier kwijt kan. 
'Ik heb ook een tijdje het curatorschap van Galerie Simplon in de stad Groningen verzorgd, samen met toenmalige compagnon Huib van Antwerpen. Simplon is een poppodium, dat iedere maand een kunstzinnige aankleding krijgt. Wij vonden de kunstenaars, zorgden voor de presentatie en samenhang, en waren gastheer voor de maandelijkse opening. Ik heb in deze periode veel geleerd over het organiseren van tentoonstellingen, en de verschillende uitdagingen die zich voordoen in het werken met en begeleiden van kunstenaars.
'Mijn meest recente expositie, New Treasures, was bij galerie Campis in Assen, in het najaar van 2023. Momenteel heb ik niks in de planning staan.’

De kunstenaars die dit jaar meedoen met Beelden in Leiden lieten weten de opdracht van Beelden in Leiden te zien als een gezamenlijk project, zodat ze ook als gezamenlijkheid beoordeeld wilden worden. Daarom wilden ze geen uitreiking van de Frans de Wit-prijs, omdat die naar één kunstenaar gaat. Hoe kijk jij daar tegenaan?
‘Het idee van uitzonderlijkheid speelt een grote rol in de hogere echelons van de kunst, en sponsorschap en prijzen worden algauw als keurmerk gezien voor uitzonderlijkheid. Ik denk ook dat deze ideologie diep geworteld zit in de wat oudere en vermogendere figuren in de kunstwereld. Hierin zie je een idee terug uit de Romantiek, dat van ‘het genie’ van de zeldzame enkeling, die door middel van competitie ontdekt moet worden en vervolgens de financiële steun van een mecenas geniet. De wens van de kunstenaars anno 2024 om gezamenlijk beoordeeld te worden zie ik als gezonde doorbreking van dit competitieve aspect. Het reflecteert een hedendaagse tijdsgeest die meer belang hecht aan samenwerking binnen de kunst dan aan de individuele kunstenaar en de roem die hij behalen kan.’

''Emergence', gemaakt in 2018 tijdens zijn residency in Galerie Pouloeuff in Naarden